Μήπως η κοινή γνώμη είναι συλλογική ψευδαίσθηση;

H κοινή γνώμη είναι η συλλογική γνώμη. Για ένα συγκεκριμένο θέμα που σχετίζεται με μια κοινωνία. Πυλώνας της δημοκρατίας η κοινή γνώμη, αφού προέρχεται από την εξουσία του κοινού. Ωστόσο χειραγωγείται η κοινή γνώμη; Ναι, απαντά ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και στοχαστής, Νόαμ Τσόμσκι. 

Ως πρωταρχικό εργαλείο λοιπόν του κοινωνικού ελέγχου κατά τον Τσόμσκι, αποτελεί η στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία. 

Το κοινό πρέπει να παραμένει απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται. Ή ακόμη δημιουργείται μια οικονομική κρίση για να κάνει το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων του. Και ξαφνικά μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα και άλλες τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, ξαφνικά γίνονται αποδεκτές από το κοινωνικό σύνολο.

Υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση. Αυτός είναι να παρουσιαστεί ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Άλλωστε το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο». 

Η κριτική αντίληψη των ατόμων βραχυκυκλώνεται με τη χρήση του φάσματος των αισθημάτων. Κάτι τέτοιο ανοίγει τη θύρα του ασυνείδητου και να εμφυτεύονται εκεί μέσα ιδέες, επιθυμίες και φόβοι. Παρακινώντας παράλληλα το κοινό να βρίσκει ότι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο. 

Έτσι κάποιος πιστεύει ότι είναι ο μόνος υπεύθυνος για την συμφορά του, εξαιτίας της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του ένοχου οικονομικού συστήματος, αυτο-ενοχοποιείται και οδηγείται ακόμη και σε νευρική κατάπτωση, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην αποχή από οποιασδήποτε δράση. 

Το σύστημα πλέον γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Κάτι που σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους. 

Επομένως η κοινή γνώμη είναι ένα εργαλείο πολιτικής δράσης με την σημαντικότερη λειτουργία της να είναι ένα είδος τεχνήματος που δημιουργείται ότι πρόκειται για το προσθετικό άθροισμα των μεμονωμένων ατομικών γνωμών. Υπάρχει λοιπόν κοινή γνώμη; Ή μήπως είναι η ψευδαίσθηση των πολλών; Μήπως δεν είναι φάρος, αλλά περιπλανώμενα φώτα;

Άντζελα Ζιούτη